مختصات، کیفیت و جزئیات روابط جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا در دور دوم ریاست جمهوری «دونالد ترامپ» یکی از بحث‌های پردامنه در محافل سیاسی و رسانه‌ای است. تنوع تحلیل‌ها درباره این روابط و موضوعات موثر بر آن موجب شده که گفت‌وگویی با حیدرعلی مسعودی، استاد روابط بین‌الملل و عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی انجام شود.
مهار یا تعامل گزینشی؛ رویکرد دولت‌های مختلف آمریکا در قبال ایران
استاد روابط بین‌الملل در تشریح راهبرد کلی دولت‌های مختلف امریکا نسبت به ایران گفت: رویکرد آمریکا طی دهه‌های گذشته نسبت به ایران در قالب راهبرد «مهار» قابل تحلیل است. البته در برخی از دوره‌ها رگه‌هایی از نوعی تعامل گزینشی هم دنبال شده است که آخرین نمونه آن برجام و برخی تعاملات غیرمستقیم در دوره‌های قبلی از جمله دوره دولت مرحوم رئیسی است.
مسعودی با اشاره به وجود سه ابهام در رابطه با موضع دولت دوم دونالد ترامپ نسبت به ایران، توضیح داد: از یک سو رئیس‌جمهور جدید آمریکا و تیم او همچنان بر مسئله هسته‌ای ایران متمرکز هستند و با تمرکز بر این مسئله در رابطه با ایران، اعلام موضع کرده‌اند.
وی ادامه داد: از سوی دیگر سابقه دولت اول دونالد ترامپ و ۱۲ شرط پمپئو وزیر خارجه وقت وجود دارد و ممکن است برخی از اطرافیان فعلی ترامپ هم در مقاطعی به سمت اعلام چنین شروطی متمایل شوند. بنابراین در حال حاضر مواضع هنوز چندان دقیق نبوده و روشن نیست که آقای ترامپ به دنبال یک معامله و توافق محدود با ایران است یا یک توافق گسترده‌تر.
بلندشدن صداها درباره ضرورت غنی‌سازی صفر ایران در آمریکا
تحلیلگر مسائل آمریکا و اروپا درباره ابهام دیگر در موضع اصلی ترامپ توضیح داد: در برخی از محافل تاثیرگذار واشنگتن این بحث مطرح شده که آمریکا اگر درصدد توافق مجدد با ایران است باید به سمت یک توافق هسته‌ای به معنای «خلع سلاح» حرکت کند. اولی هاینونن، این ایده را مطرح کرده و تصریح می‌کند که تضمین واقعی برای عدم حرکت ایران به سمت سلاح هسته‌ای، گونه‌ای از توافق خلع سلاح یا همان غنی سازی صفر است.
مسعودی عامل سه ابهام دیگر را ناپایداری مواضع رئیس‌جمهور آمریکاست؛ دانست و گفت: در دولت اول ترامپ برخی از کارشناسان ایرانی و امریکایی معتقد بودند که اگر ایران به مذاکره با ترامپ برای بازبینی برجام می‌پرداخت، ترامپ از برجام خارج نمی‌شد و آن را به عنوان موفقیت خود ثبت می‌کرد.
وی ادامه داد: با مشاهده مواضع اخیر ترامپ و تهدیدات مستمر او به اعمال تعرفه‌های جدید بر واردات از کشورها، می‌توان دریافت که ترامپ به دنبال امتیاز‌گیری‌های بیشتر از طرف مقابل است. این سناریو در رابطه با ایران می‌تواند پایداری هرگونه توافقی را در معرض تردید قرار دهد و باید در مذاکرات مورد توجه قرار گیرد.
عوامل تسهیل‌کننده گفت‌وگوی ایران و آمریکا
مسعودی درباره عوامل تسهیل کننده مذاکرات ایران و آمریکا توضیح داد: می‌توان فشار ترامپ به چین و روسیه برای کاهش تعاملات با ایران و آمادگی این کشورها برای این کاهش را به عنوان یک عامل تسهیل کننده قلمداد کرد.
مسعودی عامل دوم را عدم تمایل جدی ایران به بازگشت قطعنامه‌های تحریمی شورای امنیت دانست و گفت: احتمال استفاده کشورهای اروپایی از مکانیسم اسنپ‌بک وجود دارد. ایران از ابزارهای خود برای چانه‌زنی استفاده کرده و تهدید کرده است که در صورت فعال شدن مکانیسم ماشه، ممکن است در دکترین هسته‌ای خود تجدیدنظر کند.
وی درباره عامل سوم گفت: محوریت مسئله چین در سیاست خارجی ترامپ موضوع مهم دیگر است. رسیدن به یک توافق با ایران می‌تواند سیاست خارجی امریکا را به سمت چین متمرکز کند.
موانع مذاکرات و توافق ایران و آمریکا
مسعودی تغییر احتمالی راهبرد امریکا در قبال برنامه هسته‌ای ایران را از موانع گفت‌وگو دانست و گفت: تغییر رویکرد واشنگتن از توافق برای افزایش شفافیت به سمت راهبرد خلع سلاح هسته‌ای و تاکید ایران بر غنی‌سازی از عوامل مانع‌ساز است. این دو رویکرد متضاد می‌تواند عامل مانع‌ساز نخست برای توافق باشد.
مسعودی نقش بازیگران مخرب مانند رژیم اسرائیل و لابی این رژیم را مانع دوم توصیف کرد و خاطرنشان ساخت: این بازیگران همواره مخالف هرگونه توافق با ایران هستند و احتمالاً همه تلاش خود را برای جلوگیری از آن به کار می‌گیرند.
وی تاکید کرد: احتمال توافق همچنان بالاتر از عدم توافق تلقی می‌شود. حتی اگر موضع دولت ترامپ موضع مذاکرات جامع باشد، می‌توان با مذاکرات شبه جامع به توافق رسید.
ترامپ به دنبال برد حداکثری برای خود است
مسعودی اشاره کرد که مواضع ترامپ نشان‌دهنده این است که خواسته اصلی او عدم دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای است. او می‌خواهد با افتخار اعلام کند که توانسته امتیازات هسته‌ای را از ایران بگیرد.
وی ادامه داد: بهتر است در مذاکرات احتمالی به جنبه‌های اقتصادی، پولی و بانکی توجه بیشتری شود. برداشته شدن حقوقی تحریم‌ها باید منجر به اقدامات عملی در حوزه تجارت و اقتصاد شود.
روحیه تاجر مسلکی ترامپ شمشیر دولبه است
مسعودی توضیح داد که روحیه تاجر مسلکی ترامپ می‌تواند هم به نفع و هم به ضرر ایران باشد. در مسائل دیپلماتیک، نگاه عملگرایانه و غیر ایدئولوژیک او به نفع ایران است.
مسعودی ادامه داد: اما این رویکرد ممکن است باعث عدم وجود نگاه راهبردی بلندمدت و تغییر مداوم در توافقات احتمالی شود، که برای ایران مشکل‌ساز خواهد بود.
گزینه دوم آمریکا، دیپلماسی اجبار خواهد بود
مسعودی در ارزیابی گزینه‌های رئیس‌جمهور آمریکا درصورت به نتیجه نرسیدن مذاکرات، گفت: یکی از گزینه‌ها دیپلماسی اجبار با هدف وادارسازی ایران به مذاکره است. ممکن است امریکایی‌ها به سمت اجرای سختگیرانه تحریم‌ها حرکت کنند.
وی ادامه داد: گزینه دیگر استفاده از اقدامات غیرنظامی برای کاهش سرعت برنامه هسته‌ای ایران است.
احتمال انجام مذاکرات هسته‌ای میان ایران و آمریکا وجود دارد
مسعودی درباره برخی مخالفت‌های داخلی با سیاست دولت در زمینه روابط با آمریکا گفت: مشخص است که دولت خواهان مذاکره است اما نگاه یکپارچه‌ای در طرف مقابل وجود ندارد.
مسعودی ادامه داد: اصولگرایان جدید شاید طرفدار دستیابی ایران به سطحی از بازدارندگی هسته‌ای هستند. اینکه کدام رویکرد هژمون خواهد شد بستگی به رویکرد رهبری نظام دارد.
وی در ارزیابی احتمال مذاکره و توافق ایران و آمریکا گفت: مجوز مذاکرات محدود و مستقیم با امریکا بر سر مسئله هسته‌ای ممکن است صادر شود. درخواست طرف مقابل برای مذاکرات موشکی به دلیل اهمیت و جایگاه آن بعید است مبنای مذاکره قرار گیرد.
مسعودی تصریح کرد: درگیری‌های نظامی اخیر اهمیت و مشروعیت برنامه موشکی ایران در ایجاد توازن قدرت نظامی را نشان می‌دهد. ایران باید در مذاکرات مشروعیت برنامه موشکی خود را جا بیندازد.
58
چکیده خبر : استاد روابط بین‌الملل دانشگاه مهم‌ترین محور هرگونه مذاکره و توافق آتی با آمریکا را رفع عملی تحریم‌ها دانست و گفت: صرف برداشته شدن حقوقی تحریم‌ها واقعاً دردی را از ایران دوا نمی‌کند بلکه رفع حقوقی تحریم‌ها باید منجر به اقدامات عملی در حوزه تجارت، اقتصاد، سرمایه‌گذاری و گشایش‌های بانکی با ایران شود.
رژیم صهیونیستی
