معاهده ایران و روسیه با تأکید بر اصول منشور ملل متحد و احترام به حاکمیت ملی و تمامیت ارضی هر دو کشور، به دنبال شکل‌دهی به یک نظم جهانی جدید چندقطبی، عادلانه و پایدار است که بر اساس برابری حاکمیت دولت‌ها، همکاری با حسن نیت، احترام متقابل به منافع، و راه‌حل‌های جمعی برای مشکلات بین‌المللی بنا شده باشد.
معاهده بیست‌ساله ایران و فدراسیون روسیه که در ۲۸ دی‌ماه ۱۴۰۳ در مسکو به امضاء رسید، نقطه عطفی در روابط استراتژیک دو کشور محسوب می‌شود. این توافقنامه شامل یک مقدمه و ۴۷ ماده است. مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، و ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور فدراسیون روسیه، بر اهمیت این معاهده در تقویت روابط دوجانبه و ارتقاء همکاری‌های چندجانبه تأکید کردند.
این معاهده با هدف تقویت روابط دوستانه و همکاری‌های جامع، بلندمدت و راهبردی در زمینه‌های مختلف از جمله اقتصادی، امنیتی، سیاسی، فرهنگی، بشردوستانه، علمی و فنی تنظیم شده است. طرفین با تکیه بر پیوندهای عمیق تاریخی و اشتراک منافع، به تقویت شالوده‌های حقوقی روابط دوجانبه و ایجاد فرصت‌های همکاری در سطوح منطقه‌ای و جهانی پرداختند. این توافقنامه بر اساس اصول منشور ملل متحد و احترام به حاکمیت ملی، به دنبال شکل‌دهی به نظمی جهانی چندقطبی، عادلانه و پایدار است.
یکی از ابتکارات مثبت، بارگذاری متن این توافقنامه در وب‌سایت رسمی ریاست‌جمهوری اسلامی ایران بود. این اقدام به افزایش آگاهی عمومی و دسترسی آسان به محتوای دقیق این توافقنامه کمک کرد و شفافیت بیشتری در تصمیم‌گیری‌های کلان کشور ایجاد کرد. در ادامه به بررسی فرصت‌ها و مزایای ناشی از این معاهده و تأثیرات آن بر جایگاه ایران در عرصه بین‌المللی و بهره‌برداری از این فرصت‌ها از منظر دیپلماسی قدرت پرداخته می‌شود.
۱. تقویت امنیت ملی و همکاری‌های دفاعی
همکاری‌های امنیتی و اطلاعاتی: این همکاری‌ها به افزایش توان ایران در مقابله با تهدیدات امنیتی کمک می‌کند. تبادل اطلاعات بین نهادهای امنیتی دو کشور می‌تواند به شناسایی و خنثی‌سازی تهدیدات مشترک منجر شود.
همکاری‌های نظامی: شامل تبادل هیئت‌های نظامی، آموزش کارکنان نظامی، برگزاری مانورهای مشترک و توسعه فناوری‌های دفاعی است که به تقویت توان دفاعی ایران کمک می‌کند.
۲. توسعه اقتصادی و تجاری
کریدور حمل‌ونقل شمال - جنوب: این کریدور می‌تواند به افزایش حجم تجارت و کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل منجر شود. ایران می‌تواند به عنوان یک قطب تجاری منطقه تقویت شود.
همکاری در حوزه انرژی: همکاری در زمینه نفت، گاز و انرژی هسته‌ای به تقویت صنایع انرژی ایران کمک می‌کند. شامل توسعه میادین نفتی و گازی، تبادل فناوری و پروژه‌های مشترک انرژی است.
سرمایه‌گذاری مشترک: تشویق سرمایه‌گذاری‌های مشترک در پروژه‌های زیربنایی و اقتصادی می‌تواند به توسعه زیرساخت‌های ایران و ایجاد اشتغال کمک کند.
۳. همکاری‌های علمی، فناوری و فرهنگی
همکاری‌های علمی و فناوری: به تقویت زیرساخت‌های علمی ایران و تبادل دانش کمک می‌کند. پروژه‌های مشترک علمی و فنی می‌تواند در حوزه‌هایی مانند فناوری‌های پیشرفته و انرژی‌های تجدیدپذیر اجرا شود.
تبادل فرهنگی و آموزشی: تشویق یادگیری زبان‌های فارسی و روسی و برگزاری رویدادهای فرهنگی می‌تواند به افزایش شناخت متقابل بین مردم دو کشور کمک کند.
همکاری در حوزه فضایی: همکاری در زمینه کاوش و بهره‌برداری از فضای ماورای جو می‌تواند به توسعه فناوری‌های فضایی ایران کمک کند.
۴. افزایش نفوذ منطقه‌ای و بین‌المللی
همکاری در منطقه خزر: همکاری در زمینه استفاده پایدار از منابع دریای خزر و حفظ محیط‌زیست می‌تواند به افزایش نفوذ ایران و روسیه کمک کند.
هماهنگی در سازمان‌های بین‌المللی: همکاری در سازمان‌های بین‌المللی می‌تواند به تقویت مواضع دو کشور در صحنه بین‌المللی منجر شود.
۵. مقابله با تحریم‌ها و اقدامات قهرآمیز یک جانبه
همکاری دو کشور در ایجاد سیستم‌های پرداخت مستقل از دلار و استفاده از ارزهای ملی می‌تواند به کاهش وابستگی به سیستم مالی جهانی کمک کند.
معاهده بیست‌ساله ایران و فدراسیون روسیه، آینده‌ای روشن و پررونق برای دو کشور ترسیم می‌کند. این معاهده به تقویت امنیت، توسعه اقتصادی و پیشرفت علمی ایران کمک کرده و جایگاه ایران را به عنوان یک بازیگر کلیدی در تحولات منطقه‌ای و جهانی تثبیت خواهد کرد. این معاهده آغازگر فصل جدیدی از همکاری‌های استراتژیک است که می‌تواند آینده‌ای پرثمر برای ایران و روسیه به ارمغان آورد.
