نگرانی اپوزیسیون ایران از سیگنال‌های ترامپ برای مذاکره با تهران

وزارت امور خارجه آمریکا همزمان با آغاز به کار دولت دوم دونالد ترامپ، رئیس جمهور این کشور، دستور «توقف فعالیت» را برای کمک‌های خارجی موجود و جدید به استثنای تأمین مالی نظامی اسرائیل و مصر صادر کرده است. به نظر می‌رسد قرار است کمک‌های مالی خارجی آمریکا طی یک دوره سه ماهه بازنگری شده و به صورت هدفمندتر هزینه شود.

آمریکا از ابزارهای مختلفی برای مقابله یا اعمال نفوذ در کشورهای جهان استفاده می‌کند. می‌توان گفت در کنار اقدامات دیپلماتیک، نظامی و اقتصادی، کمک‌های مالی خارجی یکی از مهمترین روش‌های کاخ سفید برای تاثیرگذاری بر روند حاکم بر کشورهای دیگر به خصوص آن دسته از کشورهایی که در مقابل جبهه غرب قرار دارند، است.

این اقدام به دستور مستقیم رئیس جمهور آمریکا برای توقف ۹۰ روزه کمک‌های توسعه خارجی جهت بررسی کارایی و سازگاری آنها با سیاست خارجی این کشور صورت گرفته است. با وجود اینکه هنوز مشخص نیست سیاست نهایی دولت ترامپ برای تخصیص کمک‌های خارجی چگونه تعیین شود، اپوزوسیون و معارضین خارج نشین با مصاحبه در رسانه‌ها یا انتشار پیام‌هایی در شبکه‌های اجتماعی نگرانی شدید خود را از این اقدام رئیس جمهور آمریکا و تبعات احتمالی آن برای ادامه حیات فعالیت خود و موسس‌هایشان ابراز کرده‌اند.

یک پایگاه خبری در گزارشی می‌نویسد که تصمیم رئیس‌جمهوری آمریکا برای متوقف کردن تمامی کمک‌های خارجی موجی از نگرانی را در میان فعالان ایرانی برانگیخته است. آن‌ها بیم دارند که این اقدام، برنامه‌های مرتبط با ایران را تحت تاثیر قرار دهد.

در فهرست دریافت‌کنندگان کمک‌های خارجی آمریکا، رسانه‌های فارسی‌زبان قرار دارند که اخبار را آنطور که تأمین کنندگان مالی آن می‌خواهند در اختیار شهروندان ایرانی قرار می‌دهند؛ در میان آن‌ها همچنین سازمان‌های حقوق بشری دیده می‌شوند که با هدف به چالش کشیدن کشور در افکار عمومی و میان مقامات کشورهای جهان، اقدام به انتشار گزارش‌های حقوق بشری در مورد ایران می‌کنند. بخشی از کمک‌های آمریکا نیز به تأمین هزینه‌های خدمات وی‌پی‌ان اختصاص دارد تا بتوانند به اخبار و اطلاعات منتشر شده توسط پلتفورم‌های اینترنتی غربی دسترسی پیدا کنند. دستور اجرایی ترامپ بر اساس یک سیاست جامع گرفته شده است و شامل کمک‌های خارجی به کشورهای متعددی می‌شود و به ایران اختصاصاً ندارد. اما اگر در حوزه ایران این حمایت‌های مالی کاهش یابد یا به گونه‌ای تخصیص داده شود که مانع از تنش بیشتر میان دو کشور ایران و آمریکا شود، به طور مشخص بخشی از فشارها علیه کشورمان کاهش خواهد یافت.

برای بیش از پنجاه سال، کمک‌های خارجی شکل اصلی تعامل ایالات متحده در کشورهای در حال توسعه بوده است. ایالات متحده برای پیشبرد منافع خود، وام، کمک‌های فنی، و حمایت مستقیم بودجه‌ای را به کشورهای در حال توسعه ارائه کرده است. اصلاح راهبرد آمریکا در سیاست‌های مرتبط با کمک‌های خارجی می‌تواند در خدمت اقدامات نظامی و اقتصادی این کشور در تحولات جهانی باشد. مطمئناً، ایالات متحده بخش‌هایی از بوروکراسی خود را سازماندهی مجدد خواهد کرد و ابتکارات جدیدی را برای بهبود نحوه استفاده از کمک‌های خارجی در پیش خواهد گرفت.

مرکز مطالعات کنگره فایل مالی مربوط به درخواست کمک‌های مالی برای سال ۲۰۲۴ به کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا را منتشر کرده است که در این سند آمده است: این گزارش مروری بر کمک‌های خارجی ایالات متحده به خاورمیانه و شمال آفریقا است که شامل تجزیه و تحلیل درخواست بودجه دولت آمریکا برای سال مالی ۲۰۲۴ برای تخصیص عملیات خارجی و برنامه‌های مرتبط وزارت امور خارجه و آژانس توسعه بین‌المللی ایالات متحده (USAID) در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا ارائه می‌شود.

کمک‌های دوجانبه ایالات متحده به کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا با هدف حمایت از اهداف سیاست خارجی ایالات متحده در منطقه، مانند مهار نفوذ ایران و ترویج صلح اسرائیل و اعراب است. هدف این کمک‌ها همچنین حمایت از پاسخ ایالات متحده به چالش‌های نوظهور مانند رقابت استراتژیک ایالات متحده با روسیه و چین است. کمک‌های خارجی ایالات متحده همچنین بر بهبود بحران‌های بزرگ انسانی ناشی از درگیری‌های جاری در سوریه، یمن و جاهای دیگر متمرکز است. از سال ۱۹۴۶، منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا بیش از هر منطقه دیگری کمک‌های خارجی ایالات متحده دریافت کرده است.

کانال اصلی کمک‌های خارجی که ایالات متحده از طریق آن از جامعه مدنی و حقوق بشر در ایران حمایت کرده است، بودجه «دموکراسی منطقه‌ای خاور نزدیک» (NERD) است که توسط وزارت امور خارجه اداره می‌شود. NERD در سال مالی ۲۰۰۹ به عنوان «حمایت از دموکراسی ایران» ایجاد شد، اما عملاً تنها مختص به ایران نبوده و نیست زیرا به گفته یکی از تحلیلگران، بودجه کنگره برای ترویج دموکراسی در تهران به عنوان تلاشی برای تغییر رژیم تلقی می‌شد.

دولت بایدن برای سال مالی ۲۰۲۴ مبلغ ۶۵ میلیون دلار برای NERD درخواست کرد که ۱۰ میلیون دلار بیشتر از میزانی است که برای سال مالی ۲۰۲۲ بود. این بودجه برای «تقویت یک جامعه مدنی پویا، افزایش جریان آزاد اطلاعات، و ترویج اعمال حقوق بشر»، از جمله حداقل ۱۶.۷۵ میلیون دلار برای آزادی اینترنت، درخواست کرد. به دلیل خصومت ایالات متحده و ایران و دیدگاه دولت ایران از NERD به عنوان ابزاری برای تأمین مالی تغییر رژیم، برنامه‌ها از طریق «آموزش کشور ثالث» و همچنین «آموزش آنلاین و محتوای رسانه‌ای» انجام می‌شوند.

دولت ایالات متحده «فعالیت‌های NERD، دریافت کنندگان کمک‌های مالی یا ذینفعان را به دلیل خطرات امنیتی علنی نمی‌کند»، اگرچه یکی از دریافت کنندگان این کمک‌های مالی به نام «رویا حکاکیان» که یک خبرنگار ایرانی یهودی ساکن آمریکا است علناً در مورد دریافت بودجه NERD صحبت کرده است. بین سال مالی ۲۰۰۹ و سال مالی ۲۰۲۳، کنگره بیش از ۶۰۰ میلیون دلار برای NERD اختصاص داده است.