گاهی دور، گاهی نزدیک، زمانی در رقابت، وقتی دیگر در اتحاد و حالا قدم در راه یک شراکت راهبردی. فقط علم روابط بین‌الملل است که می‌تواند ماهیت رابطه ایران و روسیه را توضیح دهد.
روابط ایران و روسیه داستانی است که از تاریخ به صحنه امروز کشیده شده است؛ از عهدنامه‌های گذشته عبور کرده و به توافق‌های استراتژیک قرن بیست‌ویکم رسیده است.
مسعود پزشکیان به مسکو می‌رود تا در زمستان ۲۰۲۵، با امضای «معاهده مشارکت جامع راهبردی» میان جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه، گرمای روابط تهران و مسکو را در نظم بین‌الملل پساجنگ سرد، آشکار کند.
به گفته کاظم جلالی، سفیر ایران در مسکو، این سند ایران و روسیه را در آستانه تحولی تاریخی قرار می‌دهد و امضای آن دو کشور را وارد فاز جدیدی از همکاری‌های استراتژیک در قلمروهای اقتصادی، تجاری، حمل‌ونقل، انرژی و فناوری خواهد کرد.
مقامات ایرانی و روسی، شامل سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه، تاکید کرده‌اند مفاد این قرارداد شامل همکاری در بخش امنیتی-دفاعی علیه طرف ثالثی تنظیم نشده است.
\"دیپلماسی متوازن\"
«پیام من به جهان جدید»؛ این عنوان اولین یادداشت مکتوب مسعود پزشکیان بعد از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری بود.
نشانه‌هایی از درک «رئال‌پولیتیک» در نوشته نهمین رییس جمهور ایران به چشم می‌خورد که \"جهان را آنگونه که هست مشاهده می‌کند.
«چین و روسیه همواره در روزهای سخت دوست و پشتیبان ما بوده‌اند. ما این دوستی را بسیار ارزشمند می‌دانیم. روسیه یک هم‌پیمان راهبردی ارزشمند و همسایه ایران است و دولت من متعهد است که به گسترش و تقویت همکاری‌هایمان پایبند بماند.»
رئیس جمهور ایران تابستان امسال این را نوشت. روسیه نقش برجسته‌ای در روابط خارجی ایران در ماه‌های گذشته داشته است. دیدار آتی مسعود پزشکیان با ولادیمیر پوتین در کاخ کرملین اهمیت حفظ روابط نزدیک تهران و مسکو را نشان می‌دهد.
\"همه چیز هماهنگ است\"
روسای جمهوری روسیه و ایران، طی آخرین اجلاس بریکس در کازان روسیه دیدار کردند. قبل از آن هم پوتین و پزشکیان در عشق آباد در خصوص روابط دو جانبه رایزنی داشتند.
به عقیده ناظران، ایران و روسیه به واسطه وضعیت آشفته بین‌المللی و تحریم‌های غرب به دنبال ارتقای روابط خود هستند.
\"زمان اهمیت دارد\"
جهان خود را برای بیست ژانویه و بازگشت دونالد ترامپ آماده می‌کند. امضای موافقتنامه جامع ایران و روسیه ۳ روز قبل از تحریف دونالد ترامپ در سیاست بین‌الملل معنای خاص خود را دارد.
درک این محیط پیچیده باعث شده تا تهران و مسکو به اهمیت شراکت راهبردی خود پی ببرند.
\"بندها گسسته است\"
اتحاد ایران و روسیه در وضعیت دوران گذار نظام بین‌الملل اهمیت مضاعفی پیدا کرده است.
جو بایدن اعلام کرد دوران نظم پساجنگ سرد به سر آمده است. ایالات متحده همواره رابطه ایران و روسیه را تابعی از جبر سیستمی نظم یکجانبه بین‌المللی قرار داده است.
\"کازان یا واشنگتن؟\"
تلاش‌های ایران و روسیه برای تضعیف نظم تک قطبی و تحکیم روابط با جنوب جهانی ادامه دارد.
لحظه‌ای قابل‌توجه رخ داد وقتی نشست‌های صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی در واشنگتن و کازان روسیه برگزار شد، نشان‌دهنده نارضایتی جهان از نظم تحت تسلط ایالات متحده است.
\"ریشه‌های همکاری\"
انگیزه‌های تهران و مسکو مضاعف شده است. این دو قدرت با منازعه ژئوپلیتیک در سوریه مواجه شده‌اند.
اندیشکده استیمسون می‌نویسد ایران سه خط گسل ژئوپلیتیکی را می‌بیند و معتقد است که غرب به دنبال تسلط بر آنها است.
موسسه «موقوفه کارنگی برای صلح بین‌الملل» می‌نویسد روسیه ایران را کشوری محوری می‌بیند که می‌تواند به‌عنوان پلی بین مناطق مختلف عمل کند.
کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب (INSTC) توسط روسیه و ایران برای ایجاد شبکه حمل‌ونقل منطقه‌ای ایجاد شده است.
روابط رو به رشد ایران و روسیه نشان می‌دهد نگرش دو کشور در همکاری در حال عبور از نگاه تاکتیکی و فراتر از تغییرات در سیاست داخلی است.
در روسیه ضرب‌المثلی وجود دارد که می‌گوید: «اگر به همدیگر وصل شوید، از هیچ چیز نمی ترسید.» این مثل شاید بتواند توصیفی از آینده ایران و روسیه در نظم آینده ارائه دهد.
