قانون‌گذاری، راهکار مقابله با چالش‌های عصر اطلاعات

جمع‌آوری داده‌های کاربران، یکی از ارکان اصلی فناوری اطلاعات است و سازمان‌ها و شرکت‌ها برای بهبود خدمات و محصولات خود، نیازمند دسترسی به این داده‌ها هستند. اما یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها این است که بسیاری از کاربران بدون خواندن شرایط و ضوابط، به جمع‌آوری داده‌ها رضایت می‌دهند و عملاً از نحوه جمع‌آوری داده‌ها یا استفاده از آن آگاه نیستند. پس این نگرانی وجود دارد که آیا داده‌های جمع‌آوری شده، به شیوه‌ای اخلاقی و مسئولانه استفاده می‌شود یا سوء‌استفاده از داده‌ها می‌تواند منجر به تبعیض، نابرابری و مشکلات حقوقی شود؟ عدم شفافیت در این زمینه، می‌تواند اعتماد عمومی را کاهش دهد و افراد را نسبت به استفاده از فناوری‌های نوین بی‌اعتماد کند.

همچنین برخی داده‌ها مانند اطلاعات پزشکی، مالی یا شخصی بسیار حساس هستند. جمع‌آوری و ذخیره‌ آنها نیازمند رعایت اصول اخلاقی و قانونی خاصی است و عدم رعایت این اصول می‌تواند عواقب جدی برای کاربران داشته باشد.

فناوری‌های نوین مانند دوربین‌های مداربسته، نرم‌افزارهای ردیابی و سیستم‌های هوش مصنوعی هم امکان نظارت بر فعالیت‌های روزمره افراد را دارند که این نظارت، می‌تواند ناخواسته به نقض حریم خصوصی منجر شود. ازسوی دیگر با توجه به تهدیدات روزافزون سایبری، حفاظت از داده‌های شخصی، یک چالش اساسی است چراکه نقض آن، می‌تواند منجر به افشای اطلاعات حساس و آسیب به افراد و سازمان‌ها شود.

تصمیم‌گیری‌های خودکار که به کمک الگوریتم‌ها و هوش مصنوعی انجام می‌شود نیز چالش‌های اخلاقی خاص خود را دارد. الگوریتم‌ها عموماً از داده‌هایی که در گذشته جمع‌آوری شده‌اند، بهره می‌برند که این موضوع در حوزه‌های مختلف گاه چالش‌برانگیز است. به عنوان مثال اگر یک الگوریتم برای استخدام افراد، از داده‌هایی بهره بگیرد که در گذشته به نفع یک گروه خاص مانند مردان سفیدپوست بوده، این الگوریتم احتمالاً تصمیمات مشابهی خواهد گرفت و به تداوم تبعیض و نابرابری اجتماعی در فرآیند استخدام منجر می‌شود.

ازسوی دیگر بسیاری از الگوریتم‌های هوش مصنوعی به‌ویژه مدل‌های یادگیری عمیق، شامل شبکه‌های عصبی با لایه‌های زیاد هستند که این ساختار پیچیده باعث می‌شود درک نحوه عملکرد و تصمیم‌گیری این مدل‌ها برای انسان‌ها دشوار باشد. در مواردی که تصمیمات خودکارمنجر به نتایج نامطلوب یا آسیب‌رسان ‌شود، شناسایی مسئول خطا، بسیاردشوار است زیرا در این تصمیمات، سیستم‌ها یا الگوریتم‌ها به‌طور خودکار و بدون نیاز به دخالت انسانی، تصمیم‌گیری می‌کنند. حال سؤال اینجاست که مسئولیت به عهده توسعه دهندگان، شرکت‌ها یا خود الگوریتم‌هاست؟ این سؤالات نیازمند بررسی دقیق و تعریف چهارچوب‌های حقوقی و اخلاقی هستند.

چالش‌های یاد شده در فناوری اطلاعات به‌ویژه در زمینه جمع‌آوری داده‌ها، حریم خصوصی و تصمیم‌گیری‌های خودکار نیازمند توجه جدی است. برای مقابله با این چالش‌ها، باید قوانین و مقررات روشن‌تری وضع شود و سازمان‌ها مسئولیت‌پذیری بیشتری در قبال داده‌های کاربران داشته باشند. همچنین ارتقای آگاهی عمومی درباره حفظ حریم خصوصی و اهمیت حفاظت از داده‌ها ضروری به نظر می‌رسد. تنها با رعایت اصول اخلاقی، می‌توان اطمینان حاصل کرد که فناوری اطلاعات به نفع بشر عمل می‌کند و به توسعه پایدار در جامعه می‌انجامد.

سینا آب روشن: عضو انجمن علمی کامپیوتر ایران