«معاهده مشارکت جامع همکاری‌های راهبردی ایران و فدراسیون روسیه» در راستای همکاری منطقه‌ای با تمرکز بر حوزه‌های اقتصادی، سیاسی، امنیتی و نظامی به زودی در سفر رئیس‌جمهور ایران به روسیه به امضاء خواهد رسید.
مسعود پزشکیان در تاریخ ۲۸ دی ۱۴۰۴ به روسیه سفر می‌کند تا علاوه بر دیدار و رایزنی با ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور و دیگر مقامات عالی روسیه، معاهده مشارکت جامع همکاری‌های راهبردی ایران و فدراسیون روسیه به امضا برسد. با توجه به اهمیت این اقدام، از این سفر به عنوان سفری تاریخی یاد می‌شود.
با امضای این معاهده که شامل مقدمه و ۴۷ ماده در همه حوزه‌های مناسبات دوجانبه است، سطح تعاملات ایران و روسیه ارتقاء یافته و زمینه پیشبرد همکاری‌ها تسهیل خواهد شد و در اقتدار و همکاری منطقه‌ای با تمرکز بر حوزه‌های اقتصادی، سیاسی، امنیتی و نظامی مؤثر است.
پیگیری امضای این تفاهم‌نامه راهبردی که از سال ۹۸ در دولت دوازدهم دنبال شده و با تدوام پیگیری در دولت سیزدهم، در دولت چهاردهم به امضاء خواهد رسید، نشانه رویکرد سیاست چندجانبه‌گرا در دولت‌های مختلف جمهوری اسلامی ایران است که به دام یکجانبه‌گرایی نیفتاده و با عقلانیت به ظرفیت‌های منطقه‌ای توجه داشته و دارند.
قانون معاهده اساس روابط متقابل ایران و اصول همکاری بین ایران و روسیه در سال ۱۳۷۹ امضاء شد و در سال ۱۳۸۰ به تصویب مجلس رسید. این موافقت‌نامه عملاً ۲۰ ساله بود و در سال ۲۰۲۱ میلادی به پایان رسید. در این موافقت‌نامه، فرایند تمدید خودکار به مدت پنج سال پیش‌بینی شده بود که اگر طرفین قبل از اتمام مهلت پایان اجرای آن نقطه نظری نداشتند، خودبه‌خود تمدید می‌شود و بنابراین، این موافقت‌نامه تا ۲۰۲۶ تمدید شده است.
اما با توجه به اطلاعات منتشر شده از سوی رسانه‌های روسیه و آن‌چه سفیر ایران در این کشور تاکنون مطرح کرده‌اند، با تأکید مقامات دو کشور بر ضرورت بروزرسانی قرارداد با توجه به اینکه مسائل امروز روابط نسبت به ۲۴ سال پیش خیلی گسترش پیدا کرده است مقرر شد، روند رو به توسعه روابط دو کشور، در چند دهه اخیر، مبنا و ریشه شکل‌گیری توافقنامه راهبردی حاضر باشد.
از جمله ویژگی‌های معاهده مشارکت جامع همکاری‌های راهبردی ایران و فدراسیون روسیه، که بر پایه بیش از ۳۰ محور تنظیم شده، این است که به عنوان توافقنامه قراردادی بلند مدت و مبنی بر اصول منشور سازمان ملل متحد، حقوق دوجانبه و توازن تعهدات و احترام به تمامیت ارضی در آن لحاظ شده است.
ابعاد سیاسی (اینکه در ساختار قدرت، دیدگاه‌های‌مان چگونه است و چگونه باید حرکت کنیم. در مجامع بین‌المللی، چگونه باید حرکت داشته باشیم)، اقتصادی (اینکه همکاری‌های استانی، انجام پروژه‌ها و همکاری‌ها در قالب دو و چندجانبه چگونه باید باشد)، حمل و نقل و کریدور ترانزیتی، پولی و بانکی، سرمایه‌گذاری، علمی، نفت و گاز، محیط زیستی، کشاورزی و امنیت غذایی در این معاهده مورد اهمیت است.
با توجه به اینکه ایران و روسیه دارای منابع انرژی هستند، همکاری دو کشور در حوزه‌های تجارت بین‌المللی و انرژی نیز پیش‌بینی شده است. همچنین همکاری در حوزه فناوری به ویژه فناوری‌های نوین، امنیت اطلاعات و سایبری نیز در موافقت‌نامه جامع ایران و روسیه آمده است. همکاری در بخش انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای، مسائل دفاعی و نظامی و همکاری در مبارزه با تروریسم، مسائل محیط‌زیست و دریای خزر، مقابله با پولشویی و جرائم سازمان‌یافته، برخی دیگر از مفاد این موافقت‌نامه را تشکیل می‌دهند.
هرچند که همانند هر توافق دیگری نمی‌توان منتظر منافع سریع و دفعی از امضای این توافقنامه بود اما به نظر می‌رسد در میان‌مدت و بلندمدت دستاوردهای قابل توجهی برای کشور به دنبال داشته باشد. بنابراین بر اساس اطلاعات مطرح شده، قرار است معاهده‌ای به امضا برسد که صرفاً نیازها و توان جاری را در بر نمی‌گیرد بلکه بر اساس آن برای دهه‌های آینده برنامه‌ریزی شده است.
از آنجا که استقلال، خوداتکایی و امنیت کشور، برای جمهوری اسلامی ایران، مقوله بسیار مهمی بوده و همواره برای آن هزینه پرداخت کرده است، به نظر می‌رسد که «واقع‌بینی در عرصه تبادلات مبتنی بر منافع ملی و همسایگی» و «همگرایی استراتژیک در برابر نظام تک‌قطبی» می‌تواند از دلایلی باشد که چنین توافقی با کشور روسیه به امضا برسد.
