وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح با بیان این که یکی از مهم‌ترین راهکارهای مقابله با جنگ شناختی دشمن، حکمرانی در فضای مجازی است گفت: حکمرانی در فضای مجازی به این معنی است که باید قوانین و مقررات مشخصی برای این فضا وضع شود تا جلوی هرج و مرج و تاثیرات منفی دشمن گرفته شود.
امیر سرتیپ خلبان عزیز نصیرزاده روز شنبه در همایش ملی جنگ شناختی که به میزبانی دانشگاه صنعتی مالک اشتر برگزار شد، با اشاره به اینکه شکل جنگ‌ها امروزه تغییر کرده است و دیگر مختص نیروهای نظامی و خط مقدم مرزها نیست، گفت: جنگ شناختی امروز به خیابان‌ها، منازل، دانشگاه‌ها و مدارس کشیده شده است.
وی ادامه داد: در جنگ شناختی تحمیل اراده وجود ندارد؛ تحمیل اراده زمانی رخ می‌دهد که فرد یا گروهی مجبور به پذیرش چیزی شود، مانند جنگ سخت که در آن به دلیل شدت حملات و هجوم دشمن، طرف مقابل شکست می‌خورد و مجبور به پذیرش می‌شود؛ اما در جنگ شناختی، هیچ‌گونه تحمیل اراده‌ای وجود ندارد؛ در این نوع جنگ، افراد با اراده، علاقه و اشتیاق کامل آنچه را که دشمن می‌خواهد، انجام می‌دهند؛ جنگ شناختی نیز همانند دیگر پدیده‌ها مانند فناوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی ابتدا در بخش نظامی نهادینه شد و سپس در بخش غیر نظامی به‌کار گرفته شد.
وزیر دفاع با اشاره به رویدادهای تاریخی در عرصه شناختی تصریح کرد: مطالعه تاریخ نشان می‌دهد که انسان‌ها در طول زندگی خود، همواره اقداماتی را انجام می‌دهند که در یک دوره خاص کشف، استخراج و به آن پرداخته می‌شود. اینگونه نیست که این پدیده‌ها پیش‌تر وجود نداشته باشند، بلکه در برهه‌ای از زمان شناخته و برجسته می‌شوند. جنگ شناختی نیز به همین شکل است. این مفهوم همواره در زندگی بشر حضور داشته، اما در دوره‌ای خاص کشف، استخراج و به آن پرداخته شده و در نهایت به مباحث دانشگاهی تبدیل شده است.
سرتیپ نصیرزاده افزود: در سال ۲۰۰۶، وزارت دفاع آمریکا برای نخستین بار مفهومی را تحت عنوان “جنگ تأثیر محور” مطرح کرد. این مفهوم در کنار مباحث جنگ الکترونیک و شبکه‌محور، به عنوان یکی از سه محور بسیار مهم شناخته شد که تمامی کشورها به نوعی با آن درگیر هستند. میزان شدت و ضعف درگیری با این نوع جنگ، بستگی به میزان از دست دادن دارایی‌های معنوی دارد. در اینجا صحبت از دارایی‌های مادی یا از دست دادن یک منطقه یا خاک نیست، بلکه تمرکز بر دارایی‌های معنوی است. وزارت دفاع آمریکا هنگام معرفی عملیات تأثیر محور، تأکید کرد که این عملیات مجموعه‌ای هماهنگ از اقدامات است که باید هم برای نیروهای خودی، هم برای دشمن یا جامعه هدف و هم برای گروه‌های بی‌طرف به کار گرفته شود.
وی ادامه داد: این اقدامات، هم در زمان صلح و هم در زمان جنگ، انجام می‌شوند. بعدها این مفهوم تغییر یافت و به حوزه‌های دانشگاهی راه پیدا کرد. هسته اصلی این عملیات، بر تغییر رفتار و ساختارهای اجتماعی متمرکز است. این موضوع به تدریج به گرایش‌های مختلف تحصیلی تبدیل شد و در دانشگاه‌ها به صورت تخصصی مورد بررسی قرار گرفت.
وزیر دفاع با بیان اینکه جنگ شناختی به مرور زمان تبدیل به گرایش‌های مختلف تحصیلی و پژوهشی شده و بر دو عامل اساسی تکیه دارد، تصریح کرد: ابزار و فناوری‌های شناختی و مهارت‌های لازم برای استفاده از این فناوری‌ها. عامل اول، یعنی ابزار و فناوری‌های شناختی، در این همایش به‌طور کامل پوشش داده شده است. اما عامل دوم، یعنی مهارت که نیازمند توجه و پرداخت بیشتری است.
وی با اشاره به جنگ شناختی و ابزارهای متنوعی از جمله فناوری‌هایی که برای گفتمان‌سازی و تولید محتوا مورد استفاده قرار می‌گیرند گفت: این ابزارها اطلاعات را به شکل گسترده‌ای پخش و در اختیار افراد مختلف قرار می‌دهند. نمونه‌هایی از این ابزارها شامل رسانه‌های ارتباط جمعی در عصر اطلاعات، ماهواره‌ها، و اخیراً شبکه‌های اجتماعی و مجازی است که در دوران کنونی به بلوغ و تکامل رسیده‌اند. ابزارهایی مانند سایبرنتیک، نورولینک، استارلینک، هوش مصنوعی به بلوغ و تکامل رساندن جنگ شناختی کمک کرده و هوشمندی را در همه حوزه‌ها فراگیر کرده‌اند.
سرتیپ نصیرزاده اضافه کرد: نکته مهم این است که با وجود پیشرفت ابزارهای هوشمند، انسان همچنان محور اصلی باقی می‌ماند. این ابزارها هرچقدر هم توسعه یابند، نمی‌توانند جایگزین کامل نقش انسان شوند، بلکه تنها در کنار انسان و برای اجرای اهداف او عمل می‌کنند. در یکی از گرایش‌های جنگ شناختی که در دانشگاه‌های آمریکا تدریس می‌شود، از انسان‌ها به عنوان “آمپلی‌فایر” در زمینه علوم شناختی و شبکه‌های مجازی یاد شده است.
وزیر دفاع با بیان اینکه مهارت تاثیرگذاری بر مغز و ذهن به برنامه‌ریزی، هنر، دانش و علم نیاز دارد گفت: تغییر در ذهن و مغز افراد، فرایند پیچیده‌ای است که نیاز به تخصص دارد. که این فرایند به دو فاز تقسیم می‌شود: فاز اول بی‌ثبات‌سازی ذهن و مغز است. در این مرحله، باید باورها، اعتقادات و ارزش‌های موجود در ذهن فرد تحت تاثیر قرار گرفته و تزلزل پیدا کنند. فاز دوم نفوذ به ذهن فرد است. پس از آنکه مغز و ذهن فرد در وضعیت تزلزل قرار گرفت، تغییرات و باورهای جدید جایگزین باورهای قدیمی می‌شوند.
سرتیپ نصیرزاده با بیان تفاوت بین عملیات روانی، عملیات ادراکی و عملیات شناختی یادآور شد: عملیات روانی در سطوح ابتدایی و بیرونی مغز انجام می‌شود و اثرات آن معمولاً سریع و زودگذر است. اما عملیات ادراکی عمیق‌تر از عملیات روانی است و بیشتر زمان می‌برد تا اثرات آن ایجاد شود. عملیات شناختی نیز که عمیق‌ترین سطح عملیات است.
وزیر دفاع افزود: در جنگ شناختی، پیشگیری از تغییرات در باورها و رفتارها اهمیت بسیاری دارد. تمرکز ویژه باید بر نوجوانان ۱۰ تا ۱۲ ساله باشد زیرا این گروه سنی بیشتر در معرض پذیرش تغییرات شناختی قرار دارند و تغییرات در این سن می‌تواند تاثیرات بلندمدت و عمیقی بر رفتار و افکار آن‌ها بگذارد.
سرتیپ نصیرزاده گفت: میزان موفقیت جنگ شناختی بستگی زیادی به آسیب‌پذیری‌های ما دارد. یکی از این آسیب‌پذیری‌ها، تسلط دشمن بر امپراتوری رسانه‌ها است که قدرت فوق‌العاده‌ای دارد و می‌تواند تاثیرات عمیقی بر افکار و باورهای جامعه بگذارد. برای مقابله با این تهدید، ضروری است که بر سواد رسانه‌ای در جامعه و به ویژه در دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی تمرکز بیشتری داشته باشیم.
وی تاکید کرد: در جنگ شناختی، یکی از اهداف مهم تخریب سنت‌ها، فرهنگ‌ها و هویت‌های ملی است. هویت ملی به عنوان یکی از ارکان اصلی انسجام اجتماعی و فرهنگی هر جامعه، در معرض تهدید قرار می‌گیرد.
وزیر دفاع با اعلام اینکه دو قطبی فیلترینگ و رفع فیلترینگ هر دو نادرست است تصریح کرد: برای مقابله با جنگ شناختی دشمن، یکی از مهم‌ترین راهکارها، حکمرانی در فضای مجازی است. در دنیای امروز، شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی به یکی از ابزارهای اصلی جنگ شناختی تبدیل شده‌اند. اگر نتوانیم در این فضا حکمرانی مناسب و مؤثری داشته باشیم، این فضای مجازی به سرعت به عرصه‌ای تبدیل می‌شود که قدرت و تأثیرگذاری آن از دست ما خارج خواهد شد.
سرتیپ نصیرزاده گفت: حکمرانی در فضای مجازی به این معنی است که باید قوانین و مقررات مشخصی برای این فضا وضع شود تا جلوی هرج و مرج و تاثیرات منفی دشمن گرفته شود.
وزیر دفاع ادامه داد: دومین راهکار برای مقابله با جنگ شناختی، تبیین واقعیت‌ها توسط علمای بزرگوار، دانشمندان و فعالان دلسوز کشور است. این تبیین باید به صورت جهادی و با هدف افزایش آگاهی و بصیرت انجام شود.
وزیر دفاع در پایان با اشاره به سومین راهکار برای مقابله با جنگ شناختی که فعالیت در حوزه آفندی و تولید محتوای مؤثر است گفت: جنگ شناختی یک جنگ پیچیده است که هیچ بازیگری به طور مطلق نمی‌تواند در آن تسلط داشته باشد. به همین دلیل، ما باید در تولید محتوای خود فعال‌تر شویم و از فرصت‌ها و سوژه‌های موجود به بهترین نحو استفاده کنیم.
