آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارش اخیر خود درباره برنامه هسته‌ای ایران، به جای ارائه ارزیابی فنی و بی‌طرفانه، بار دیگر بر ادعاهای سیاسی کشورهای غربی تأکید کرده است. این گزارش که در آستانه نشست شورای حکام منتشر شده، با نگاهی یکسویه، مسیر حفظ فشارهای سیاسی بر ایران را دنبال می‌کند.
تازه‌ترین گزارش فصلی آژانس که مطابق روال هر سه ماه یک‌بار و در آستانه نشست شورای حکام منتشر شده، بر افزایش ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران تأکید کرده و هم‌زمان، همکاری‌های تهران با آژانس را نادیده گرفته است.
بر اساس اطلاعات منتشر شده، آژانس اعلام کرده است که میزان ذخایر اورانیوم ۶۰ درصدی ایران افزایش چشمگیری داشته است.
رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین المللی انرژی در ادامه فضاسازی‌های مقام‌های غربی مدعی شده است: «تولید و انباشت چشمگیر اورانیوم با غنای بالا توسط ایران، که تنها کشور غیرهسته‌ای تولیدکننده چنین مواد هسته‌ای است، باعث نگرانی جدی است.»
با این حال، گروسی در گزارش خود پیشنهادهای داوطلبانه ایران را که با هدف جلوگیری از تبدیل شورای حکام به میدان تسویه‌حساب‌های سیاسی مطرح شد، نادیده گرفته است.
پیش از نشست دور قبل، تهران با حسن نیت و برای کاهش تنش، پیشنهاد کرد که میزان ذخایر ۶۰ درصدی اورانیوم را افزایش نخواهد داد و درباره مجوز انتصاب بازرسان آژانس این. موضوع را بررسی می‌کند.
این پیشنهادات به‌صورت داوطلبانه و با حسن نیت ارائه شده و الزام‌آور نبودند؛ با این حال گروسی در گزارش خود نوشته است: «ایران، علیرغم ابراز تمایل به بررسی پذیرش انتصاب چهار بازرس باتجربه اضافی آژانس، این انتصابات را نپذیرفته است»؛ اظهاراتی که این پرسش را در ذهن متبادر می‌کند که چرا مدیرکل آژانس بر روایت‌های تحریک‌آمیز و جهت‌دار اصرار دارد.
آژانس، بازی مرحله‌ای و امتیازگیری از ایران
تحلیلگران بر این باورند که مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، با اتخاذ رویکردی مرحله‌ای، تلاش دارد در هماهنگی با سیاست‌های غرب، به‌تدریج زمینه را برای افزایش فشار بر ایران فراهم کند.
در همین راستا، اظهارات اخیر رافائل گروسی در توکیو، که غنی‌سازی ۶۰ درصدی ایران را «تقریباً در سطح تسلیحاتی» توصیف کرده و خواستار اثبات عدم توسعه سلاح هسته‌ای توسط تهران شده است، واکنش مقامات ایرانی را برانگیخته است.
کاظم غریب آبادی معاون حقوقی و بین‌المللی وزیر امور خارجه با انتقاد از این مواضع، تأکید کرده است که سطح و میزان غنی سازی ایران هیچ‌گونه محدودیتی بر اساس پیمان منع گسترش سلاح‌های اتمی ندارد و تنها تعهد کشورهای غیرهسته‌ای، عدم انحراف به سمت تولید سلاح هسته‌ای است.
وی با رد اظهارات گروسی مبنی بر نزدیک بودن غنی‌سازی ۶۰ درصدی به سطح تسلیحاتی، این موضع را کاملاً غیرحقوقی و غیر فنی دانسته و از سکوت آژانس در قبال برنامه امنیتی آکوس (توافق هسته‌ای میان آمریکا، انگلیس و استرالیا) که شامل استقرار زیردریایی‌های مجهز به سوخت هسته‌ای با غنای تسلیحاتی در اقیانوس آرام است، انتقاد کرده است.
غریب آبادی همچنین تأکید کرده است که همکاری ایران با آژانس، بر اساس موافقتنامه جامع پادمان انجام می‌شود و تاکنون هیچ گزارشی مبنی بر تخطی از این تعهدات ارائه نشده است.
او در واکنش به گلایه مدیرکل آژانس که گفته بود «ایران آنگونه که ما مایلیم همکاری نمی‌کند»، تصریح کرد که همکاری‌ها نباید بر اساس تمایلات یا سلایق آژانس، بلکه باید مطابق با تعهدات تعریف‌شده در چارچوب قانونی باشد.
غریب آبادی افزود: «اگر آقای گروسی انتظار دارد ایران اقدامات راستی‌آزمایی بیشتری را بپذیرد، آیا حاضر است از طرف‌های غربی هم بخواهد که تحریم‌های غیرقانونی علیه ایران را لغو کنند؟»
اما سخنان گروسی در توکیو، در کنار گزارش اخیر او برای شورای حکام، همسو با قطعنامه‌ای است که آمریکا و سه کشور اروپایی در نشست آذرماه شورای حکام به تصویب رساندند.
در این قطعنامه، از مدیرکل آژانس خواسته شد که گزارش جامع و به‌روزی را درباره ادعای وجود مواد هسته‌ای اعلام‌نشده در ایران و میزان همکاری تهران با آژانس تهیه کند.
از این رو به نظر می‌رسد که گزارش گروسی، مقدمه‌ای برای انتشار گزارش جامع و تلاش‌های نسنجیده غرب برای امنیتی‌سازی پرونده هسته‌ای ایران است.
هم‌زمانی گزارش آژانس با مذاکرات ژنو؛ تاکتیکی برای فشار؟
هم‌زمان با این تحولات، ایران و سه کشور اروپایی سه دور مذاکره در ژنو برای بررسی راه‌های احیای دیپلماسی برگزار کرده‌اند. غریب آبادی که ریاست هیات ایرانی در مذاکرات را برعهده دارد، پس از آخرین دور مذاکرات ژنو گفت: «هر چهار طرف تأکید داشتند که حتماً یک راه‌حل مذاکراتی برای این موضوعات مورد علاقه طرفین باید پیگیری شود و یک تفاهم و خروجی در این جهت رقم بخورد.»
مقام‌های غربی هم تأکید دارند که باید مسیر مذاکرات باز بماند، اما در عین حال، همواره از ابزارهای فشاری مانند گزارش‌های آژانس و تهدید به تحریم استفاده کرده‌اند.
برخی ناظران معتقدند که گزارش گروسی، نوعی ارسال سیگنال به طرف‌های غربی است که آژانس همچنان در چارچوب سیاست‌های آن‌ها حرکت می‌کند و آماده است تا با ارائه گزارش‌های مرحله‌ای و گزینشی، مسیر فشار و امتیازگیری از ایران را هموار کند؛ رویکردی که نشان می‌دهد آژانس بیش از آنکه یک نهاد مستقل فنی باشد، در حال ایفای نقشی هماهنگ با راهبردهای اعمال فشار غرب علیه ایران است.
استفاده ابزاری از آژانس برای اعمال فشار بر ایران
در کل، برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز ایران، تحت تأثیر فشارهای سیاسی و فضاسازی‌های آمریکا و برخی کشورهای غربی، به یک بحران غیرضروری تبدیل شده است.
در حالی که تهران بارها بر تعامل سازنده و همکاری در چارچوب پادمان‌های بین‌المللی تأکید داشته، کشورهای غربی از آژانس و نهادهای بین‌المللی به‌عنوان ابزاری برای پیشبرد اهداف سیاسی خود استفاده می‌کنند.
تصویب قطعنامه ضدایرانی در نشست پیشین شورای حکام، بدون در نظر گرفتن همکاری‌های تهران، نمونه‌ای از استفاده ابزاری از جایگاه آژانس بوده است.
با این حال، جمهوری اسلامی ایران تأکید دارد که مسائل پادمانی صرفاً از طریق همکاری‌های حرفه‌ای و فنی قابل حل است و نباید بهانه‌ای برای فشارهای سیاسی باشد.
حال، باید دید که آژانس تحت رهبری آقای گروسی در مسیر حرفه‌ای خود حرکت خواهد کرد، یا همچنان به ابزاری در خدمت فشارهای سیاسی غرب بدل خواهد شد.
