اندیشکده رند: سقوط سوریه دشمنان آمریکا را متحدتر کرد

میشل گریس تحلیل‌گر اندیشکده رند می‌نویسد: جنگ اوکراین اغلب به عنوان یک عامل تسریع‌کننده در همسویی فزاینده دشمنان کلیدی ایالات متحده مانند چین، روسیه، ایران و کره شمالی توصیف شده است. سقوط رژیم بشار اسد در سوریه نیز ممکن است باعث نزدیک شدن این چهار دشمن آمریکا به همدیگر شود. این همسویی فزاینده از این ناشی می‌شود که این کشورها تصور می‌کنند ایالات متحده و متحدانش برای تضعیف حاکمیت آنها و کاهش نفوذشان اقدام کرده‌اند. در مسکو، تهران و همچنین در پکن و پیونگ‌یانگ، سقوط اسد احتمالاً از این منظر دیده می‌شود که غرب هر کاری برای تضعیف بقای آنها انجام خواهد داد.

فروپاشی سریع حکومت بشار اسد در سوریه می‌تواند نگرانی از تحولات داخلی، به ویژه در مسکو و تهران را افزایش دهد. روسیه به عنوان بخشی از همکاری نظامی رو به رشد بین این دو کشور، فناوری‌های نظارتی پیشرفته را با ایران به اشتراک گذاشته است، اما رویدادهای اخیر در سوریه می‌تواند انگیزه همکاری بیشتر باشد. سقوط اسد می‌تواند درسی کلیدی برای حکومت‌های جهان در مورد هزینه ناکامی در از بین بردن تهدیدات داخلی باشد. در نتیجه، کشورهای دیگر ممکن است تصمیم بگیرند که همسویی بیشتری با روسیه، ایران، چین و کره شمالی داشته باشند.

سقوط دولت سوریه همچنین می‌تواند به همکاری نظامی بیشتر بین روسیه، ایران و کره شمالی منجر شود. شکست سوریه می‌تواند روسیه را وادار کند تلاش‌های خود را در جنگ اوکراین دو برابر کند و چیزی کمتر از پیروزی کامل در درگیری را نپذیرد. تأمین مهمات و نیرو از سوی کره شمالی تاکنون در تداوم تلاش‌های جنگی روسیه در اوکراین بسیار مهم بوده است و در صورت تشدید درگیری، روسیه ممکن است درخواست افزایش حمایت نظامی را از کشورهای همسو داشته باشد. در عوض، روسیه می‌تواند به ایران در بازسازی پدافند هوایی آسیب‌دیده خود کمک کند یا همکاری هسته‌ای این کشور را گسترش دهد. به همین ترتیب، روسیه می‌تواند فناوری‌ها و تخصص‌های پیشرفته مورد نیاز برای ارتقای برنامه‌های هسته‌ای، فضایی و موشکی خود را در اختیار کره شمالی قرار دهد.

محور روسیه و ایران

وقتی صحبت از روسیه و ایران به میان می‌آید، ریشه‌های این همسویی عمیق مدت‌ها قبل از فوریه ۲۰۲۲ آشکار شده است. در طول یک دهه حمایت از حکومت اسد، دو کشور همکاری خود را به طور فزاینده‌ای ادامه داده‌اند، حتی در حالی که منافع امنیتی دچار تضاد می‌شد. سقوط رژیم سوریه ممکن است نقطه عطفی در روابط روسیه و ایران باشد و همچنین ممکن است پیامدهای گسترده‌تری برای همسویی فزاینده دشمنان کلیدی ایالات متحده داشته باشد.

در طول یک دهه جنگ داخلی در سوریه، رژیم اسد می‌توانست روی حمایت روسیه و ایران حساب کند. در سال‌های اولیه جنگ داخلی، ایران به حکومت سوریه کمک کرد تا قلمرو کلیدی خود را از کنترل شورشیان پس بگیرد. مداخله روسیه در سپتامبر ۲۰۱۵ که پس از درخواست قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس ایران، از ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه آغاز شد، کنترل هوایی قاطعی را برای نیروهای دولتی سوریه فراهم کرد.

نویسنده در ادامه این مطلب ادعا کرده که بدون حمایت روسیه و ایران، رژیم اسد احتمالاً به این اندازه دوام نمی‌آورد. در دسامبر، زمانی که جنگجویان هیئت تحریر الشام کنترل حلب را به دست گرفتند و سپس به سمت جنوب حمص حرکت کردند، روسیه و ایران متعهد شدند که از رژیم سوریه حمایت بی‌قید و شرط خود را انجام دهند. نیروهای روسیه حملات هوایی را در حمایت از نیروهای دولتی سوریه انجام دادند، در حالی که مقامات ایرانی به نمایندگی از حکومت اسد حمله دیپلماتیک را آغاز کردند. اما در نهایت در حالی که مسکو درگیر جنگ خود در اوکراین بود و تهران با پیامدهای حملات اخیر اسرائیل به پدافند هوایی و نیروهای نیابتی خود مواجه بود، حمایت روسیه و ایران برای جلوگیری از پایان سلسله ۵۰ ساله اسد کافی نبود.

چرا سوریه اهمیت داشت؟

روسیه به نوبه خود در تلاش است تا برای ادامه دسترسی به پایگاه‌های خود در سوریه با هیئت تحریر الشام مذاکره کند؛ در همین حال، خروج نیروها و تجهیزات از پایگاه هوایی حمیمیم را آغاز کرده و برخی از تجهیزات دریایی را از سوریه به لیبی منتقل کرده است. این پایگاه‌ها در تسهیل عملیات نظامی روسیه در سوریه حیاتی بودند، اما اهداف استراتژیک بزرگتری نیز داشتند و هم به عنوان پایگاه‌های عملیاتی پیشرفته در جناح جنوبی ناتو و هم به عنوان مراکز لجستیکی حیاتی برای نمایش قدرت روسیه در آفریقا عمل می‌کردند. برای جبران کاهش بالقوه توانایی روسیه برای نمایش قدرت از پایگاه‌هایش در سوریه، استقرار مجدد در لیبی یا استفاده از تأسیسات و پایگاه‌های مصر می‌تواند راه‌حل‌های فوری را برای روسیه فراهم کند. به همین ترتیب، چین می‌تواند به روسیه دسترسی بیشتری به پایگاه خود در جیبوتی بدهد و وابستگی روسیه به چین را عمیق‌تر کند.