اگرچه شاخص تولید شرکت‌های صنعتی بورسی در انتهای آذرماه امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته با افزایش جزئی مواجه شده، اما تداوم و شدت ناترازی‌ها درحوزه انرژی باعث شده که تولید بنگاه‌های تولیدی در آخر پاییز با افت مواجه شود؛ چنانچه برآوردها از ۲۵۰ هزار میلیارد تومان زیان صنایع ناشی از قطعی برق حکایت دارد و حالا گزارش تازه‌ای که از پایش بخش حقیقی اقتصاد در پایان پاییز توسط مرکز پژوهش‌های مجلس منتشر شده، از صورتحساب سنگین ناترازی‌ها برای صنایع بزرگ خبر می‌دهد.
شدت وابستگی بالای صنعت و تولید ایران به منابع انرژی ارزان‌قیمت به حدی است که با هرگونه تکانه میان عرضه و تقاضا، شرایط برای صنایع نیز به هم می‌ریزد. ناترازی در حوزه انرژی به معنای عدم تطابق بین عرضه و تقاضا برای منابع انرژی است. این ناترازی می‌تواند ناشی از عواملی مانند کمبود منابع طبیعی، عدم سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها یا تغییرات اقلیمی باشد. وقتی عرضه انرژی نتواند پاسخگوی تقاضای موجود باشد، کیفیت خدمات و محصولات مرتبط با انرژی تحت تأثیر قرار می‌گیرد و نتیجه این می‌شود که واحدهای تولیدی کمتر از ظرفیت خود فعالیت کرده و رکود در صنعت حاکم می‌شود. محدودیت صنایع در حوزه انرژی تا ۵۰ درصد رسیده است.
سرمایه‌گذاری دولت‌ها در تولید برق طی اواخر دهه ۸۰ متوقف شد و سرمایه‌گذاری در شبکه انتقال توزیع نیز تا چند ماه پیش اصلاً صورت نگرفته بود.
روایت آماری از وضعیت صنایع ناشی از ناترازی
در فاصله یک‌ماهه پایان آبان تا پایان آذرماه امسال، شاخص تولید شرکت‌های صنعتی که در بورس حضور دارند ۶.۲ درصد کاهش یافته است. در عین حال طی نهمین ماه از سال‌جاری، شاخص تولید شرکت‌های صنعتی بورسی نسبت به ماه مشابه سال گذشته، با افزایش ۱.۲ درصدی روبه‌رو بوده است. در آذرماه امسال نسبت به آبان سال‌جاری، تنها رشته فعالیت‌های «خودرو و قطعات» و «سایر کانی‌های غیرفلزی» در شاخص تولید افزایش داشته‌اند و رشته فعالیت‌های «غذایی و آشامیدنی بجز قند و شکر»، «محصولات فلزی بجز ماشین‌آلات و تجهیزات» و «سیمان» بیشترین سهم در کاهش شاخص تولید را به خود اختصاص داده‌اند.
داده‌ها نشان می‌دهند، ناترازی انرژی بر عرضه و تقاضای تولیدات شرکت‌های صنعتی اثرگذاری منفی داشته است. شاخص فروش یا همان عرضه محصولات تولیدی شرکت‌های صنعتی ۴.۶ درصد کاهش داشته است.
ضربه بزرگ ناترازی انرژی در حوزه خودرو نمایان شده است. شاخص تولید رشته فعالیت خودرو و قطعات با کاهش ۱۷.۴ درصدی و شاخص فروش با افت ۱۸.۸ درصدی نسبت به ماه مشابه سال گذشته روبه‌رو شده‌اند. البته در طول یک‌ماهه آذرماه، شاخص تولید شرکت‌های خودرویی حاضر در بورس با رشد ۹ درصدی روبه‌رو بوده و شاخص عرضه محصولات این بخش به میزان ۲.۴ درصد افزایش داشته است.
شاخص تولید در بخش فلزات پایه نیز در آذرماه سال‌جاری، نسبت به ماه مشابه سال قبل ۰.۳ درصد کاهش داشته و شاخص فروش آن نیز با رشد ۴.۲ درصدی روبه‌رو بوده است.
ناترازی در انرژی بر سر صنعت چه می‌آورد؟
کاهش شاخص تولید و در نهایت عرضه محصولات به دلیل کمبود انرژی بوده است که این عامل باعث «قطعی برق و سوخت صنایع» شده که بالغ بر نیمی از صنایع با ۵۰ درصد ظرفیت‌شان فعالیت کنند و در برخی از روزهای هفته نیز فعالیت تولیدی‌شان را متوقف کرده و تعطیل شوند.
کمبود منابع انرژی و قطعی برق، مشکل اصلی بخش تولید بوده و باعث شده است بنگاه‌های تولیدی بسیار پایین‌تر از ظرفیت خود فعالیت کنند. کاهش تقاضای داخلی تشدید شده و کاهش شاخص صادرات نیز بیانگر آن است که تقاضای خارجی نتوانسته کاهش تقاضای داخلی را جبران کند.
اثرگذاری منفی زیان صنایع بر اقتصاد کشور
ناترازی در تأمین برق و سوخت منجر به توقف یا کاهش فعالیت کارخانه‌ها شده که این امر به کاهش تولید و در نتیجه کاهش درآمدها منجر خواهد شد. کارخانه‌ها ممکن است مجبور شوند برای تأمین انرژی مورد نیاز خود از منابع پرهزینه‌تری استفاده کنند که این امر به افزایش هزینه‌های تولید منجر می‌شود.
ناترازی در حوزه انرژی می‌تواند باعث کاهش تقاضا نیز شود. افزایش واردات کالاهای خارجی با قیمت پایین‌تر می‌تواند به کاهش تقاضا برای محصولات داخلی منجر شود و کاهش رقابت را به همراه داشته باشد.
راهکار چیست؟
بهبود زیرساخت‌ها و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های انرژی و سوخت می‌تواند به بهبود تأمین انرژی و کاهش ناترازی‌ها کمک کند. استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی و بادی می‌تواند به کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و افزایش پایداری تأمین انرژی کمک کند. ناترازی صنایع کشور را تهدید می‌کند و در صورت نبود سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی، رکود صنعت نیز عمیق‌تر خواهد شد.
ایلیا پیرولی
روزنامه‌نگار
