استخراج رمزارز و ناترازی برق؛ چه کسی مقصر است؟

پدیده استخراج رمزارزهای غیرمجاز چند سالی است که سایه خود را بر سر شبکه برق ایران انداخته و مدیران صنعت برق بخشی از علت بروز ناترازی برق را فعالیت استخراج کنندگان غیرمجاز اعلام می‌کنند.

برآوردهای رسمی نشان می‌دهد ظرفیت نیروگاهی کشور از ۹۰ هزار مگاوات عبور کرده و میزان مصرف در ایام سرد سال حدود ۴۷ تا ۴۹ هزار مگاوات است؛ یعنی در صورتی که سوخت نیروگاهی تامین شود، تولید برق تا دو برابر قابل افزایش است.

چندی پیش محمد اله‌داد، معاون انتقال و تجارت خارجی شرکت مدیریت تولید، انتقال و توزیع نیروی برق ایران (توانیر) ناترازی اقتصادی، محدودیت سوخت نیروگاه‌ها در فصل زمستان و نیز مصارف غیرمجاز را از دلایل بروز ناترازی‌های اخیر برق در کشور برشمرده بود و گفته بود، فعالیت ماینرها علت بخشی از این ناترازی‌هاست و نمی‌توان گفت، تنها دلیل ناترازی برق، ماینرهای غیرمجاز هستند.

وی خاطرنشان کرد: با وجود اینکه در کشور، فعالیت مجاز ماینینگ تعریف شده اما برخی از افراد هم اقدام به واردات غیرمجاز دستگاه‌های ماینر به کشور می‌کنند و هم از این دستگاه‌ها در بخش‌های عمومی از جمله روستایی، کشاورزی، خانگی شهری، کارگاه‌های کوچک و مغازه‌ها استفاده می‌کنند که این مساله منجر به تحمیل یک بار پیش‌بینی نشده به شبکه برق کشور می‌شود.

مجری طرح جمع‌آوری مراکز غیرمجاز استخراج رمزدارایی شرکت توانیر ادامه داد: این پدیده با توجه به افزایش قیمت رمزدارایی‌ها و دلار، به شدت در حال گسترش است.

اله‌داد برای تبیین میزان مصرف برق ماینرها، کتری برقی که در خانه‌ها یک وسیله پرکاربرد محسوب شده و جزو وسایل برقی پرمصرف قلمداد می‌شود را مثال زد و گفت: اگر از این وسیله حداکثر ۵ بار در روز آن هم به مدت ۱۰ دقیقه استفاده شود، حداکثر یک تا ۲ کیلووات برق مصرف می‌کند، در صورتی که مصرف یک ماینر با فعالیت شبانه‌روزی، ۳.۵ کیلووات است.

برق‌دزدی ماینینگ‌های غیرمجاز

معاون انتقال و تجارت خارجی شرکت توانیر در پاسخ به این پرسش که آیا توانیر از میزان فشار ماینرهای غیرمجاز بر شبکه برق، برآوردی دارد؟ گفت: در گذشته بیشتر ماینرها از برق مجاز استفاده می‌کردند و از طریق قرائت کنتور، به راحتی مصرف غیرعادی محل‌های نصب آنها مشخص می‌شد اما امروز ۹۵ درصد مزارعی که کشف می‌شوند، برق را به صورت غیرمجاز و از کابل شبکه بعد از کنتور دریافت می‌کنند و اصطلاحا برق دزدی می‌کنند.

اله داد با بیان اینکه توان ماینرهای غیرمجازی که تا امروز شناسایی شده بیش از ۸۰۰ مگاوات (معادل تولید یک نیروگاه بزرگ) بوده است، برآورد کرد: بین هزار تا ۲ هزار مگاوات مصرف، ماینر غیرمجاز دیگر در کشور فعال است.

به گفته وی، در برخی از مناطق جنوبی کشور رشد بار قابل توجهی مشاهده شده و البته ماینرهای زیادی هم شناسایی شده است.

۷۰۰ مگاوات برق مصرفی ماینینگ

یکی از اعضای انجمن بلاک‌چین ایران معتقد است که ناترازی برق دلایل متعددی دارد که سهم استخراج رمزارزها در آن بسیار ناچیز است.

علی بابک نیا در این خصوص گفت: در این زمینه باید موضوع از دو منظر بررسی شود: نخست اینکه چه ظرفیت استخراج رمزارز در کشور صورت می‌گیرد و دوم اینکه چقدر از این میزان غیرمجاز است.

وی ادامه داد: طبق بررسی‌های کارشناسی حدود ۷۰۰ مگاوات میزان مصرف ماینینگ در کشور را نشان می‌دهد که در ابتدا تقاضای ماینینگ مجاز در کشور بوده است.

این فعال صنعت ماینینگ افزود: این آمار بر اساس داده‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت است که نشان می‌دهد حدود ۷۳۰ مگاوات تقاضای مجاز استخراج مجاز در کشور وجود داشته است.

بابک نیا خاطرنشان کرد: حدود ۲۵۰ مگاوات از این تعداد موافقت شده و تنها ۵ مگاوات آن مجاز فعال است.

وی گفت: همچنین طبق آمارهای جهانی حدود ۷۰۰ مگاوات استخراج رمزارز مجاز و غیرمجاز در این هست و تنها ۵ مگاوات مجاز است؛ آمار غیرمجازها مشخص می‌شود.

عضو انجمن بلاک چین ایران ادامه داد: این فعالیت در کشور وجود دارد اما ناترازی فقط مربوط به این فعالیت نیست بلکه ناشی از اتلاف موجود در شبکه، بهره‌وری کم نیروگاه‌ها و تعرفه‌گذاری نامناسب است. همه این عوامل دست به دست هم داده تا هم توان تولیدی کمی داشته باشیم و هم اتلاف بسیار زیادی هم داشته باشیم.

بابک نیا افزود: در آخر سرانه مصرف برق در کشور و فعالیت ماینینگ را می‌توان جزو عوامل ناترازی دانست.

وی معتقد است که اینکه استخراج رمزارز غیرمجاز صورت می‌گیرد ناشی از سیاست‌هایی است که اجازه فعالیت مجاز را نمی‌دهد زیرا این روش‌ها نیاز مصرف را از بین نمی‌برد بلکه سبب زیرزمینی شدن آن می‌شود.

بابک نیا افزود: اتخاذ سیاست‌های نادرست از سوی توانیر و وزارت نیرو سبب شده این فعالیت که می‌توانست مجاز انجام شود به فعالیتی غیرمجاز تبدیل شود.

اصلاح سیاست‌های انرژی از راهکارهای موثر در رفع ناترازی برق است

وی علل کسری برق در کشور را رشد فزاینده تقاضا و کمبود پاسخگویی، افزایش جمعیت و مهاجرت، ظهور فناوری‌های جدید، کاهش سرمایه‌گذاری دولتی و عدم حمایت از سرمایه‌گذاران خصوصی دانست و ادامه داد: فرسودگی و ضعف شبکه انتقال برق، بی‌توجهی به طرح‌های بهینه‌سازی و بهره‌وری انرژی و صنایع پرمصرف و آسیب به محیط زیست را از دیگر عوامل برشمرد.

این فعال صنعت استخراج رمزارز گفت: سرمایه‌گذاری دولتی در توسعه نیروگاه‌های جدید، نوسازی تجهیزات و تقویت شبکه انتقال، حمایت از بخش خصوصی، کاهش اتلاف انرژی، فرهنگ‌سازی برای مصرف بهینه و مدیریت صنایع پرمصرف و در عین حال اصلاح سیاست‌های انرژی از راهکارهای موثر در رفع ناترازی برق است.

بابک نیا ادامه داد: رفع این بحران نیازمند همکاری همه نهادهای دولتی، بخش خصوصی و جامعه مدنی است و تنها با اجرای برنامه‌های مدون و اصلاحات جدی می‌توان امنیت انرژی را تضمین کرد و از بروز خاموشی‌های بیشتر جلوگیری کرد.